CİNSEL SAĞLIK ENSTİTÜSÜ (CİSED)
ETİK KURALLARI
GİRİŞ
A- ETİK İLKELERİN İŞLEVİ
B-TEMEL İLKELER
1. YETKİNLİK
2. DÜRÜSTLÜK
3. DUYARLILIK VE HOŞGÖRÜ
4. BİREYSEL VE KÜLTÜREL FARKLILIKLARA DUYARLILIK
5. TOPLUMSAL SORUMLULUK
6. MESLEKİ VE BİLİMSEL SORUMLULUK
C. ETİK STANDARTLAR
1. CİNSEL TERAPİSTİN NİTELİĞİ
2. MORAL, ETİK VE YASAL STANDARTLAR
3. DANIŞANIN/HASTANIN YARARI
4. EĞİTİM ALANLARIN YARARI
5. ARAŞTIRMA OLGULARININ ÇIKARI
D. GENEL STANDARTLAR
E.YARARLANILAN KAYNAKLAR
CİNSEL SAĞLIK ENSTİTÜSÜ DERNEĞİ (CİSED)
ETİK KURALLARI
GİRİŞ
Hızla gelişen ve değişen dünyamızda, ruh sağlığı profesyonellerinin giderek karmaşıklaşan yaşam koşullarına etkin ve verimli bir biçimde uyum sağlamaları gerekmektedir. Cinsel sağlık hizmet alanına yönelik olarak, süreç içerisinde cinsel ve psikolojik yardım meslekleri ortaya çıkmıştır. Bu meslek gruplarından oluşan Cinsel Sağlık Enstitüsü Derneği (CİSED) üyeleri, cinsel eğitim, cinsel danışmanlık ve cinsel sorunların tedavisi alanında çalışan, cinsel terapist, hekim, psikolog, psikolojik danışman vb. farklı disiplinlerden gelen profesyonellerden oluşmaktadır. Bu nedenle, CİSED üyelerinin cinsel eğitim veya cinsel tedavi hizmetinde etik bir sorun ortaya çıktığında, yalnızca CİSED etik kuralları değil, aynı zamanda bağlı oldukları meslek odalarının ve temel disiplinlerin etik kuralları da devreye girecektir.
Felsefi anlamda, etik, ahlak ve doğru eylemler üzerinde sistematik olarak geliştirilmiş olan düşüncelerle bağlantılıdır. Aynı zamanda sosyal ve kültürel olarak kabul edilebilir olanların analizini yapar. İnsan davranışlarıyla ilgili olarak üzerinde anlaşmaya varılmış olan “meli-malı”ları ele alır.
A-ETİK İLKELERİN İŞLEVİ
1-Mesleğinde yetersiz olan ve ilkesiz davranan üyeleri ayırmak,
2-Meslek içi rekabeti düzenlemek,
3-Hizmet ideallerini korumak,
4-Meslek üyelerinin grubun diğer üyeleri ve toplum ile ilişkilerini düzenlemek.
Etik ilkelerin, amaçları ve işlevine bağlı olarak, çalışanların hangi davranışlarının kabul edilebilir olduğuna ilişkin meslek ya da örgüt tarafından belirlenen yol gösterici ifadeler vardır. Bunlar etik kodlardır. Bunların bazı temel işlevleri vardır. Meslek elemanlarının ulaşması gereken yeterliklerin toplum ve meslek elemanları arasında paylaşılmasını sağlar, meslekteki etik davranışları tanımlayarak meslek elemanlarına rehberlik eder. Yani etik kurallar, profesyonel uygulamalar için yol gösterici olan ve istenen standartlardır.
CİSED, üyelerinin mesleki uygulamaları için standartlar önererek, üyenin/terapistin ve danışanın/hastanın haklarını korumayı amaçlamaktadır.
Etik kurallar, cinsel eğitim, danışmanlık, cinsel terapi, süpervizyon ve araştırma koşulları için geçerlidir.
CİSED, üyelerinden bu etik kurallara ve tüm genel profesyonel etik kurallara her zaman uymalarını ister.
B-GENEL İLKELER
Genel ilkelerin amacı, cinsel sağlık bilimiyle uğraşan ruh sağlığı profesyonellerinin mesleklerini en üst düzeyde etik kurallara uygun bir biçimde yürütmelerini sağlamaktır. Bunlar:
1-Yetkinlik (yeterlilik, ehliyet)
CİSED üyesi, Cinsel Terapi alanında çalışırken, hem CİSED´in yeterlilik standartlarına hem de ilişkide bulunduğu diğer kurumların mesleki standartlarına uygun olarak hizmet verir. Cinsel terapistler hizmetlerini en üst düzeyde yeterlilikle yürütmeyi amaçlarlar. Uzmanlık alanlarının, yetkilerinin sınırlarını bilirler. Yalnızca eğitim düzeylerine ve formasyonlarına uygun hizmetleri yürütürler. Yeterlilik sınırlarını aşan özel bir durumla karşılaştıklarında var olan bilimsel mesleki ve teknik kaynaklara başvurarak yardım talebinde bulunurlar.
2-Dürüstlük
CİSED Cinsel terapistleri, kendi duyuş ve inançlarının, değerler sisteminin ve gereksinimlerinin güçlü ya da güçsüz yönlerinin farkında olmaya özen gösterirler. Bunların mesleki çalışmalarına nasıl yansıyabileceğinin farkındadır. Cinsel terapistin özü sözü içi dışı birdir, yani duyuş ve düşünceleri ile davranış ve sözleri tutarlıdır. Özellikle danışanları/hastaları ile saydam ilişkiler kurmayı amaçlarlar. Dürüstlük, içtenlik ve gizlilik ilkelerine saygılıdırlar.
3-Duyarlılık ve Hoşgörü
CİSED üyesi insan ilişkilerinde yalnızca duyarlı olmanın yeterli olmadığının, meslektaşları ve danışanlarının/hastalarının kişilik haklarına ve onurlarına saygılı olmanın gereğinin ve öneminin farkındadırlar. İnsanın dünyada en değerli varlık olduğunun bilincindedirler. Cinsel terapistler kişinin kendi sorunlarını çözebilme gücüne güvenirler, kendi kararlarını kendi verme özgürlüğüne içten inanırlar. Bazen hukuki ve idari zorluklara yol açsa bile, danışanlarına ait gizli bilgileri korumak ve insanlara verilebilecek zararları önlemek ya da en aza indirmek için ellerinde gelen çabayı gösterirler.
4-Bireysel ve Kültürel Farklılıklara Duyarlılık
CİSED üyesi bireysel ve kültürel farklılıklara saygılı ve duyarlıdır. Danışanlar/hastalar cinsel terapistten farklı düşünce ve ideolojilere, inanç ve değerlere sahip olabilirler. Bu gibi durumlarda, cinsel terapistler ayırım yapmaksızın hizmet vermeye çalışırlar. Bu konularda önyargılı olanlara, ne bilinçli olarak katılıp taraf tutarlar, ne de onları eleştirip tartışmalara girerler. Cinsel terapistler kendilerine başvuran herkesi kabul edicidirler ve onlara anlayış göstererek hizmet verirler. Cinsel terapistler hiçbir kültürel yapıyı diğerinden üstün görmezler. CİSED üyesi, insanlık dışı veya ayırımcı (ırk, yaş, cinsiyet, cinsel yönelim, dinsel inanç, ulus, etnik kimlik, bedensel ve/veya zihinsel özürlülük) hiçbir mesleki uygulamada yer almaz.
5-Toplumsal Sorumluluk
CİSED üyesi çalışmalarını toplumsal sorumluluk bilinci ile gerçekleştirir. Cinsel terapi temelde insana yönelik bir hizmetler bütünüdür. Bu nedenle alanda verilen hizmetlerin doğası gereği, cinsel terapistlerin birincil görevi ve sorumluluğu insana yöneliktir. Cinsel terapistler toplumun giderek karmaşıklaşan yaşam koşulları içinde bireyin farkındalıklarının gelişmesine, sorunlarını çözüp mutlu olmasına ve kendini gerçekleştirmesine yardımcı olmaya çalışırlar. Bireylerin mutluluğunu sağlayarak toplumun mutluluğuna da hizmet ederler.
6-Mesleki ve Bilimsel Sorumluluk
CİSED üyesi, cinsellik alanındaki bütün profesyonel çalışmalarında, CİSED etik kurallarına ve tüm genel profesyonel etik kurallara daima uyar.CİSED üyesi Cinsel terapistler, meslektaşlarının bilimsel ve mesleki etik kural ve standartlara uygun davranıp davranmamaları ile de ilgilenirler. Gereğinde, uygun olmayan davranışları engellemek için meslektaşlarını uyarırlar ve CİSED’ e durumu bildirirler.
C-ETİK STANDARTLAR
1-CİNSEL TERAPİSTİN NİTELİĞİ:
a) CİSED üyesi, cinsel eğitim, danışmanlık, cinsel terapi, süpervizyon için CİSED´in standartlarına ve konuyla ilgili yasalara uygun eğitim almalıdır.
b) Cinsel terapist, cinsel işlevlerin yapısını ve cinsel sorunları açıklayan çeşitli kuramları bilmelidir.
c) Cinsel terapist, toplumda yaygın olan ve danışanı/hastayı etkileyebilecek cinsel inanış ve tutumların çeşitliliğini, kişilerin değer yargılarının farklılığını kavramalıdır.
d) Cinsel terapist, uygulanacak tedavi yönteminin seçiminden sorumludur. Ancak
danışanı/hastayı olası tüm tedavi çeşit ve olanakları konusunda aydınlatmak da terapistin görevidir.
e) Cinsel terapist, kendi ehliyetinin ve yeterliliğinin sınırlarını bilmeli ve bunu danışana/hastaya da zamanında bildirmelidir. Eğer kendi ehliyeti danışanın/hastanın yararını sağlamıyorsa, danışana/hastaya başka terapistler önerebilmelidir.
f) Cinsel terapist, danışanın/hastanın kendi ehliyetini yanlış anlamasına yol açmamalı, eğitim, deneyim, yetenek ve becerisini, terapi sürecinin başında açıklamalıdır.
g) CİSED üyesi cinsel terapist, mesleki uygulamalarında, niteliksiz veya ehliyetsiz kişilerle ve etik kurallara uymadığını bildiği kişilerle birlikte veya yardımlaşarak çalışmamalıdır.
h) CİSED üyesi terapist, bilerek yanlış kayıt tutmayacak ve gerçek dışı rapor düzenlemeyecektir.
ı) Cinsel terapist, danışana/hastaya zarar verebilecek duygusal veya fiziksel sorunları olduğunda, danışanı zamanında uygun birine göndermek zorundadır.
2-MORAL, ETİK VE YASAL STANDARTLAR:
a) CİSED üyesi Cinsel Terapist, deneyim ve eğitiminden bağımsız olarak, kişisel gereksinimlerinin terapi ilişkisindeki eylem ve kararlarını etkileyebileceğini, bu nedenle uygun bir supervizörü olması gerektiğini bilmelidir.
b) Cinsel Terapist, danışanı/hastayı zedeleyebilecek ikili ilişkilere hiçbir koşulda girmemelidir.
c) CİSED üyesi Cinsel Terapist, danışanın/hastanın yasal ve sosyal haklarına zarar verebilecek eylemlerden her zaman kaçınmalıdır.
d) CİSED üyesi, mesleki uygulamaları hakkındaki şikayet ve soruşturmaları 1 ay içinde CİSED Yönetim/Onur Kuruluna bildirmelidir.
3-DANIŞANIN/HASTANIN YARARI:
a)Cinsel Terapist, danışan/hasta ile profesyonel ilişkisinin başında; söz konusu cinsel sorunun yapısı, uygulayacağı tedavinin özellikleri ve kuralları, bu sorun için terapinin değişim etkinliği konularında danışana/hastaya bilgi vermelidir.
b) CİSED üyesi Cinsel Terapist, danışan/hasta ile girdiği eğitim, danışma, terapi ilişkisi sırasında, danışana/hastaya ait edindiği tüm bilgileri gizli tutacak, hatta danışan/hasta ile mesleki ilişkisini de saklı tutacaktır.
c) CİSED üyesi, danışandan/hastadan edindiği bilgiyi ancak şu koşullarla açıklayabilir;
1.Danışan/hasta, açıklanabilecek bilginin tipini, hangi amaçla kullanılacağını, kime açıklanabileceğini, bu yetkiyi gönüllü olarak verdiğini belirten, danışanın/hastanın ismini ve tarihi içeren bir şekilde yazılı onay verirse,
2.Danışanın/hastanın ya da bir başkasının hayatına ya da güvenliğine ilişkin açık bir tehlike varsa,
3.Yasal bir zorunluluk varsa.
d) CİSED üyesi, danışanın/hastanın özel bilgilerini eğitim, araştırma, yayın için kullanmak isterse, danışanın/hastanın yazılı onayını almalıdır.
e) CİSED üyesi, danışanın/hastanın gizli bilgilerini süpervizör ya da konsültan gibi profesyonel kişilerle de sınırlı bir şekilde paylaşmalıdır. Bu kişilerin süpervizyon ya da konsültasyon sürecinde edindikleri bilgilerin gizliliğine uyması da üyenin sorumluluğundadır.
f) CİSED üyesi terapist, profesyonel uygulamaları ile ilgili kayıt tutacaktır. Bu kayıtların saklanması güvenilir olmalıdır. (Son görüşmeden sonra en az 5 yıl tam kayıt, en az 10 yıl tam kayıt/anlamlı özet saklanmalıdır.)
g) CİSED üyesi terapist, kendi ölümü ya da mesleki uygulamalarını engelleyecek bir sağlık sorunu olması durumunda da, kayıtlarının güvenliğini sağlamalıdır.
h) CİSED üyesi, çift ya da aile gibi gruplara hizmet veriyorsa, grup içinde de her üyenin gizlilik hakkını korumalıdır.
ı) CİSED üyesi, çocuk ya da ergen danışanın/hastanın gizlilik hakkını ebeveynin bilme hakkı ile uygun biçimde dengelemelidir.
j) Danışan/hasta, başka bir profesyonelden aldığı terapötik müdahale hakkında bilgi istiyorsa, CİSED üyesi, danışanın/hastanın yararına olabilecek bilgileri vermelidir.
k) Cinsel terapist, danışanın/hastanın yararı için gerekli olduğunda, tedavi planı ile ilgili konsültasyon, süpervizyon almalıdır.
l) CİSED üyesi terapist, danışan/hasta ile ve onunla yakın duygusal bağı olan kişilerle veya birinci dereceden yakınlarıyla, bilerek hiçbir ikili ilişkiye girmeyecektir.
m) Danışan/hasta istese de CİSED üyesi terapist, asla danışan/hasta ile cinsel eylemlere –öpüşme, cinsel birleşme, göğüs veya cinsel organların okşanması– girişmeyecektir. Cinsel davranışın uygunsuzluğuna karar vermek için terapötik ilişkinin sürmekte olması yeterlidir.
n) Danışan/hasta uygulanan tedaviden yarar görmüyorsa, terapist, verdiği profesyonel hizmeti sonlandırmalı ve danışana başka profesyonel yardım kaynaklarını sunmalıdır.
4- EĞİTİM ALANLARIN YARARI:
a) CİSED üyesi eğitici terapist, kendisinden eğitim alanların ve çalışanların haklarına ve onurlarına saygı göstermek, onlara eğitim şansı, akademik özgürlük ve sorumluluk vermek zorundadır.
b) CİSED üyesi, eğitim veya süpervizyon sorumluluğunu aldığı öğrenci ile profesyonel ilişkisinin başında, kendi profesyonel nitelik ve ehliyeti, konuları, sorumluluğu, görevleri ve öğrencinin ne ödeyeceği gibi konuları açıkça belirtmelidir.
c) CİSED üyesi eğitici, eğitimde her zaman yüksek standartları sürdürmek ve güncel bilgi kullanmak zorundadır.
d) CİSED üyesi eğitici, eğitim ve süpervizyon sürecinin sistematik ve anlamlı kayıtlarını tutmalıdır.
e) CİSED üyesi eğitici, eğitilenin bireysel ve profesyonel bilgilerini kesinlikle gizli tutmak zorundadır.
f) CİSED üyesi eğitici, öğrencisinden araştırma projeleri için denek olmasını hiçbir zaman istememelidir.
g) CİSED üyesi eğitici terapist, cinsel tedavi eğitimi verdiği öğrencileri ile, herhangi bir tedavi ilişkisine girmemelidir.
h) CİSED üyesi eğitici, öğrencisi ile eğitim ilişkisi boyunca, hiçbir cinsel ilişki kurmamalıdır.
5- ARAŞTIRMA OLGULARININ ÇIKARI:
a) CİSED üyesinin yapacağı tüm araştırmalar yasal ve etik olmalı, deneklerin onur, hak ve çıkarları korunmalıdır.
b) CİSED üyesi, ancak deneklere araştırıcıların profesyonel niteliklerinin ve araştırma boyunca bilimsel, etik ve yasal sorumluluklarının bildirildiği araştırmalar yapabilir.
c) CİSED üyesi, yalnızca yasalara uygun ve deneklerin gönüllü, bilgilendirilmiş onayı alınmış araştırmalara katılabilir.
D-GENEL STANDARLAR
Genel standartlar; Cinsel terapistlerin Psikolojik danışmanların psikolojik danışma, ölçme ve değerlendirme, araştırma ve yayın, konsültasyon (müşavirlik) gibi tüm etkinlikleri için geçerlidir.
a)Yetkinlik Sınırları:
1. CİSED cinsel terapistleri, yalnızca eğitimini gördükleri, yeterince gözetim altında uygulama yaparak ya da uygun yeterli profesyonel uygulamalar yürüterek yetiştirildikleri uzmanlık alanlarında hizmet verebilir, öğretebilir ve araştırma düzenleyebilir.
2. CİSED cinsel terapistleri, yeni uygulama alanlarında ya da yeni teknikleri içeren çalışmalarda, ancak bu konudaki yetkin kişilerin gözetiminde gerekli eğitimi aldıktan ve denetim altında yeterli uygulamayı tamamladıktan sonra hizmet ve eğitim verebilir ya da araştırma yapabilirler.
3. CİSED cinsel terapistleri, henüz gelişmekte olan ve standartları kesin belirlenmemiş alanlarda, öğrencilerini, araştırmaya katılanları ve birlikte çalıştıkları meslektaşlarını koruyup onlara zarar
vermemek için gereken önlemleri almaya özen gösterirler.
b)Uzmanlıkta Sürekli Gelişme:
CİSED cinsel terapistleri, Cinsel terapi alanındaki çağdaş ve bilimsel mesleki bilgileri ve yeni gelişmeleri izlerler. Meslek yaşamları boyunca bu alanlardaki bilgi ve becerilerini artırmaya çalışırlar.
c)Gönüllülük:
Cinsel terapide gönüllülük esastır.
c)Bireysel Ayrılıklar:
Yaş, cinsiyet, ırk, etnik köken, din, dil, cinsel eğilim, engelli olma durumu, sosyo-ekonomik düzey gibi bireysel farklılıklar, CİSED cinsel terapistlerinin çalışmalarını önemli ölçüde etkileyebilir.
d)Başkalarına Saygı:
CİSED cinsel terapistleri, mesleklerini uygularken, kendilerininkinden farklı olan değer yargılarına, tutumlara, kanılara ve törelere bağlı kişilerin haklarına saygı gösterirler. Bireysel farklılıklara duyarlı ve hoşgörülüdürler.
e)Ücret:
1. Cinsel terapi hizmetinin verilmesinde ücret saptanırken, hem danışanların parasal durumu hem de bulunulan yörede bu tür hizmetlere uygulanan ücretler ölçüt olarak dikkate alınır.
2. CİSED cinsel terapistleri, ödeme gücü düşük olan kişilere, benzer hizmetleri parasız ya da çok az bir ücretle sağlayan sosyal yardım ya da kamu kuruluşlarına gidebilmeleri konusunda yardımcı olurlar.
3. CİSED cinsel terapistleri, danışanlarına sağladığı psikolojik hizmetler karşılığında mal mülk kabul etme ya da bir hizmet isteme gibi bir takas anlaşmasına girişmezler. Bu tür bir ilişkinin çeşitli çatışmalara, anlaşmazlıklara ve sömürülere yol açabileceğini bilirler.
e)Duygusal ve cinsel taciz:
1. CİSED cinsel terapistleri, danışanları ile duygusal ve cinsel ilişkilere girmezler. Duygusal-cinsel olarak sözel/sözel olmayan davranışlarda bulunmazlar. Cinsel terapistler; öğrencileri, danışanları, yardımcıları, araştırmaya katılanlar gibi kendi sorumluluğu altında olan/çalışan kişilerle duygusal-cinsel
İlişkilere girmezler.
2. CİSED cinsel terapistleri, cinsel tacize uğramış olanlara ya da cinsel tacizde bulunanlara, diğer danışanlara gösterdikleri değer ve saygıyı göstererek psikolojik danışma hizmeti verirler. Ayrıca, bunlar hakkında okuldan atılma, mesleklerinde terfi ettirilmeme, işe alınmama gibi durumlarda
Verilecek kararlara karışmazlar.
f)Başkalarına Zarar Vermemek:
CİSED cinsel terapistleri, birlikte çalıştıkları kimseleri tedirgin etmekten, yaşları, cinsiyetleri, milli ya da etnik kökenleri, sosyo-ekonomik düzeyleri bakımından küçümsemekten kaçınırlar.
g)Gizli Bilgiler:
CİSED cinsel terapistleri, bütün mesleki çalışmalarında, danışanlarına ilişkin özel bilgileri korumak
sorumluluğu taşırlar. Terapi sürecinde elde edilen bilgi ve kayıtların saklanması, başkalarına verilmesi ya da yok edilmesinde etik kurallara uygun davranır. Terapi ile ilgili her türlü bilgi gizli tutulur.
h)Profesyonel Kimlik:
CİSED cinsel terapistleri, mesleki kimliklerini, çalıştıkları kurumlardaki statülerini ve bu kurumların amaç, işlev ve niteliklerini gerçekte olduğu gibi tanıtırlar. Ait olmadıkları ve kendilerinin mesleki niteliklerinden farklı bir mesleğin niteliklerine doğrudan ya da dolaylı olarak sahip olma iddiasında bulunmazlar.
ı)Ölçme ve Değerlendirme:
CİSED cinsel terapistleri, araç olarak psikolojik testler ve test dışı tekniklerden yararlanırlar. Burada sıralanan ölçme ve değerlendirme ile ilgili etik kurallar, testler ve test dışı teknikleri kapsayacak
biçimde ele alınmalıdır.
1. Testi veren cinsel terapist, testin uygulanmasından önce testin niteliği ve amacı ile test sonuçlarının kesin olarak nerede kullanılacağı ile ilgili testi alana bilgi vermelidir. Test sonuçları yorumlanırken, testi veren kişi sosyo-ekonomik, etnik ve kültürel etmenlerin test puanlarına etkisini dikkate almalıdır. Test sonuçlarının yorumlanmasında geçerliği olmayan bilgilerin ek olarak
kullanılmasından kaçınmalıdır.
2. Test seçilirken, testin geçerlik ve güvenilirlik düzeyinin yeterli olmasına ve aynı zamanda normlarının bulunmasına dikkat edilmelidir. Testin/testlerin geçerlik ve güvenilirliklerinin yanı sıra danışan için hem yasal hem de etik açıdan uygun olup olmadığı sorgulanmalıdır. Eğer geçerliği ve güvenilirliği saptanmamış bir test kullanılırsa, sonuçların güçlü yönleri ve yorumun sınırlılıkları açıklanmalıdır.
3. Testi veren cinsel terapist, uygulanan testler ve sonuçları hakkında kamuoyuna herhangi bir açıklamada bulunacağı zaman, yanlış iddia ve algılamaya neden olmayacak şekilde, doğru bilgi vermelidir.
j)Araştırma ve Yayın:
Bu bölümde CİSED cinsel terapistlerinin, araştırma ve yayın konusunda uymaları gereken etik
İlkeler belirtilmiştir.
1. CİSED cinsel terapistleri, araştırmalarını düzenleme, yürütme ve rapor etme sırasında, bilimsel
yeterlik ve etik standartlarına uyarlar.
2. CİSED cinsel terapistleri, araştırmalarını yürütürlerken, elde edecekleri sonuçların yanıltıcı olma
olasılığını en alt düzeyde tutabilecek önlemleri alır.
3. CİSED cinsel terapistleri, araştırmaya katılan ve araştırmalardan etkilenen insanların haklarının korunması ve huzurlarının bozulmamasından sorumludurlar. Kültürel farklılıklara duyarlı davranmalıdırlar. Araştırma yürütülürken deneklerin psikolojik, fiziksel ya da sosyal incinmelere maruz kalmaları önlenmeli ve mantıklı tüm önlemleri alır.
4. Araştırmanın amacının gizli kalmasının gerekli olduğu durumlar dışında, araştırmaya katılan kişiler araştırmanın amacından haberdar edilirler. Sözü edilen durumlarda da araştırma sonunda amaç kendilerine açıklanır.
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK KAYNAKLAR
1.Aydın, İnayet. (2003), Eğitim ve Öğretimde Etik. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
2.Doğan, Süleyman ve B.E. Tekinalp. (2002), “Lisans düzeyinde Meslek Sorunları ve Ahlak İlkeleri dersinin kapsam ve işlenişi: Gazi Üniversitesi örneği.” Psikolojik Danışmanlıkta Etik Sempozyumu Kitapçığı. YÖRET. 8-9 Haziran.
3.Corey, C., M.S. Corey ve P. Callanan (1998), Issues and Ethics in the Helping Professions. Pacific Grove CA: Brooks Cole Publ. Comp.
4.Cottone, R. ve V.M. Tarvydas. (1999), Ethical and Professional Issues in Counseling. Prentice Hall, Inc.
5.Ergene, T. (2004), “Psikolojik Danışmada Etik İlkeler: Etik Karar Verme Süreci” Eğitim Araştırmaları Dergisi 4,15: 49-53
6.Herlihy, B. ve G. Corey. (1996), ACA Ethical Standarts Casebook. Fifth Edition.
7.Huey, W. C. ve JR. T. P. Remley, (1998), Ethical and Legal Issues, ASCA.
8.Korkut, Y. (2002), “Ülkemizde ruh sağlığı ile ilgili tüm branşlarda meslek etiği gerekliliği: etik ilke ve standartlar konusunda gelinen ve gelinmesi arzu edilen nokta üzerine düşünceler.” Psikolojik Danışmanlıkta Etik Sempozyumu Kitapçığı. YÖRET. 8-9 Haziran.
9.Kuzgun, Y. (2000), Rehberlik ve Psikolojik Danışma, Ankara: ÖSYM Yayınları
Niles, G. S. ve Bowlsbey. (2002), Career Development Interventions in the 21st. Century. New Jersey: Merril Prentice Hall.
10.Smith, D. (2003) “Five principles for research ethics.” Monitor on Psychology. 34 (1). January.
11.Smith, D. (2003), “What you need to know about the new code.” Monitor on Psychology. 34 (1). January.
12.Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alanında Çalışanlar İçin Etik Kurallar (2004). 4.Basım. Ankara.
13.Whittmer, J. (1999), Professional Identity and Ethics: Course Pack for MHS 6938 (Unpublished manuscript), University of Florida.